建设智能化“大国粮仓” 7人管好57万吨粮

Б?гд Найрамдах Итали Улс ?????? ??????????? ?????? ???? Repubblica Italiana (Итали)
Т?рийн далбаа С?лд
Т?рийн дуулал: "Il Canto degli Italiani" "Италичуудын дуу"
Итали улсын байршил (хар ногоон)百度 ”全国政协委员、中国科学院武汉国家生物安全实验室主任袁志明说：“在中国共产党的坚强领导下，在每个人的努力奋斗下，全体中国人民和中华儿女将共同分享这份幸福和荣光。 – Европ (цайвар ногоон & хар саарал) – Европын Холбоо (цайвар ногоон)  –  [Legend]
Нийслэл ба томоохон хот	Ром 41°54′N 12°29′E
Албан ёсны хэл	Итали хэлa
Шашин (2020)	84.4% Христ 11.6% Шашинг?й 1.0% Ислам 3.0% Бусад
Ард т?мний нэршил	Италичууд
Т?р засаг	Нэгдмэл парламентын б?гд найрамдах улс
? Ер?нхийл?гч	Сержо Матарела
? Ер?нхий Сайд	Жоржа Мелони
? Сенатын Дарга	Иньяцио Ла Русса
? Т?л??л?гчдийн танхимын Дарга	Лоренцо Фонтана
Хууль тогтоох байгууллага	Парламент
? Дээд танхим	БНУ-ын Сенат
? Доод танхим	Т?л??л?гчдийн танхим
Т??х
? Нэгдэл	3 сарын 17, 1861
? Б?гд найрамдах улс	6 сарын 2, 1946
? Одоогийн ?ндсэн хууль	1 сарын 1, 1948
? ЕЭЗН-ийг байгуулав (одоогийн ЕХ)	1 сарын 1, 1958
Газар нутаг
? Нийт	301,230 км2 (71)
? Усны эзлэх талбай (%)	1.24 (2015)
Х?н ам
? 2022 тооцоо	61,095,551 (24)
? Нягтаршил	201.3/км2 (74)
ДНБ (ХАЧП)	2022 тооцоо
? Нийт	▲ $3.022 их наяд (12)
? Нэг х?нд ноогдох	▲ $51,062 (31)
ДНБ (нэрлэсэн)	2022 тооцоо
? Нийт	▲ $2.058 их наяд (10)
? Нэг х?нд ноогдох	▲ $34,777 (31)
ОТББИ (2020)	▼ 32.5 дундаж
ХХИ (2021)	▲ 0.895 маш ?нд?р · 30
М?нг?ний нэгж	Евро (€)b (EUR)
Цагийн б?с	UTC+1 (ТЕЦ)
? Зуны цаг (ЗЦ)	UTC+2 (ТЕЗЦ)
Огнооны формат	??/сс/жжжж жжжж-сс-??
Жолооны тал	баруун
Утасны томьёо	+39c
Домэйн нэр	.itd
Герман хэл нь ?мн?д Тироль ба Фриули-Венец Жулид албан ёсны хэл юм; Франц хэл нь Валле-д’Аостад албан ёсны хэл юм; Словени хэл нь Триест муж, Горица муж, ба Фриули-Венец Жулид албан ёсны хэл юм; Ладин хэл нь ?мн?д Тироль, Тренто ба бусад хойд нутагт албан ёсны хэл юм; Фриули хэл нь Фриули-Венец Жулид албан ёсны хэл юм; Сардини хэл нь Сардинид албан ёсны хэл юм. 2002 оны ?мн? Италийн лира ашиглагддаг байсан. Кампионе д’Италиад евро з?вш??р?гдд?г ч гэсэн албан ёсны валют нь Швейцар франк юм. Кампионе д’Италиа руу залгахын тулд, +41 Швейцарын кодыг ашиглах ёстой. .eu домейн нэр м?н ашиглагддаг, Европын Холбооны бусад улсуудтай хамт хэрэглэгддэг.

Итали (Итали: Italia), албан ёсоор Б?гд Найрамдах Итали Улс (Итали: Repubblica Italiana) нь По голын сав газрын х?ндий дагуу ?мн?д Европт оршдог улс юм. Итали улсын газар нутаг нь Италийн хойг болон Газар дундын тэнгист орших Сицили, Сардини гэсэн хоёр том арлыг хамардаг. М?н Италийн хойг нь т?рийтэй гутал хэлбэртэй харагддаг учраас "Stivale" буюу гутал ч гэж нэрлэдэг. Итали улс хойд талаараа Альпийн нуруугаар Франц, Швейцар, Австри, Словени зэрэг улсуудтай хил залгаа оршдог. Тусгаар тогтносон улс болох Сан Марино болон Ватикан Италийн нутаг дэвсгэр дотор оршдог.

Итали улс нь Этр?скан, Грек, Ромыг багтаасан Европын х?чирхэг соёлуудын нэг ?лгий нутаг билээ. Нийслэл Ром хот нь т??хэнд чухал ач холбогдолтой дэлхийн хот байсан. Ялангуяа эртний Ромын болон Ромын Католик С?мийн хувьд. Энэ нутгийг 3000 жилийн турш Герман, Кельт, Франк, Ломбард, Визант, Грек, Сарацин зэрэг улс, аймгууд эзлэн т?рэмгийлж, н??дэллэн суурьшиж байв. Дундад зууны ?ед хойд з?гийн Нормандууд дайлж, харин Сэргэн Мандалтын ?ед Италийн дайн болж маш олон тусгаар улсууд болон задарсан. Ийм байдалд тэднийг гадныхан эзлэн авах нь элбэг байв. Харин Итали улс нэгдэж т??хэндээ анх удаа тусгаар тогтносон ?ндэстэн улс болсноор дээрх байдал ?г?й болсон. Италийн хаант засаглалын болон дэлхийн дайны ?ед Итали нь дотроо маш их з?рчил тэмцэлтэй байсан боловч Италийн Б?гд Найрамдах Улс бий болсноор н?хц?л байдал нь тогтвортой болсон.

?н??д?р Итали улс нь дэлхийд ДНБ-ий хэмжээгээр 7-д, Х?ний Х?гжлийн Индексээр 17-д орох ?з??лэлттэй, ?нд?р х?гжс?н орнуудын нэг билээ. Энэ улс нь Их Найм, Европын Холбоо, Баруун Европын Нэгдлийн гиш??н б?г??д одоогийн Европын Холбоог (1957 онд Ромын Гэрээг ?зэглэсэн) ?ндэслэгч орнуудын нэг юм. 2007 оны 1 сарын 1-нээс эхлэн Н?Б-ын Аюулг?йн З?вл?лийн байнгын бус гиш??н болсон. Итали улсын х?н ам Италичуудаас б?рэлддэг.

Нэр

Итали гэдэг ?г нь Хомерын ?ταλ?? ("тугал" гэсэн утгатай) гэсэн ?гнээс гаралтай байж болох юм. МЭ? 8-р зууны ?ед анхны Грек суурьшигчид Юбоя арлаас ?мн?д Италид (Калабриа) н??дэллэн ирж, шинэ газраа "Vitulia" газар буюу "Тугалуудын газар" гэж нэрлэжээ. Ингэж нэрлэгдсэн хэсэг нь с??лдээ хойд хэсэг р??гээ тэлжээ. Гэхдээ б?хэл б?тэн хойгийг нэрлэх болсон нь з?вх?н Августусын ?ед хамаарна.

Т??х

Италийн нутгаар хийсэн архелогийн малталтууд нь энэ нутагт х?м??с Хуучин чулуун зэвсгийн ?е буюу барагцаагаар 200,000 жилийн ?мн? амьдарч байсныг нотолдог.

Итали нь б?хэл б?тэн Газар дундын тэнгисийн б?с нутгийн нийгэм, соёлын х?гжилд асар их н?л?? ?з??лээд барахг?й Европын соёлд ч м?н г?нзгий н?л??лж байсан. ??ний ?р д?нд бусад томоохон соёл иргэншилд н?л??лж байв. Эдгээр соёл иргэншил нь эрт ?еэс энэ б?с нутагт оршин тогтнож байлаа. Дэлхийн энэ хэсэгт Манъя Граециагийн (Magna Graecia) дараа Этр?с, ялангуяа Ромын Б?гд Найрамдах Улс болон Эзэнт г?рний соёл иргэншил олон зууны турш цэцэглэн х?гжжээ. Итали нь сэргэн мандалтын ?еийн Европын шинжлэн ухаан, урлагийн т?в байсан.

Х?н ам

Нэг улс болсноос хойших х?н амын тооны ??рчл?лт.
1861 онд 22 сая, 1936 онд 43 сая, 2011 онд 61 сая.

Итали улсад 2011 онд 60,626,442 х?н оршин сууж байсан. Х?н амын нягтшил нь 201/км2. ?рн?д Европт жишвэл Германаас арай сийрэг, Францаас арай нягт гэсэн ?г. Италийн байран х?н амын 92.5% нь Итали ?ндэстэн, харин ?лдсэн 4.7 сая нь гадаадаас дээр ?ед ирсэн х?ний ?р хойчис юм уу эсвэл саяхны цагаачид байдаг. Ямартаа ч Итали нь дэлхийн дунджаас дээг??р байх 23-р олон х?нтэй, 43-р шиг?? суурьшдаг тусгаар улс юм. Улс дотроо газар б?рт адилг?й. Хойд з?гийн По голын х?ндий болон нийслэл Ром, урд з?гийн Наполи хоёр хотын хавь газраар ил?? шавж суудаг бол Альп, Апеннины уул нурууд, Сардини арлаар арай таруу суудаг.

Италид Ром (2.7 сая), Милан (1.3 сая), Неаполь (963 мян.), Турин, Палермо, Генуя (607 мян.) гэж дараалах саятан 2 хот, таван бумаас олон х?нтэй б?гд 6 хот байна.

Яс ?ндэс, уг гарлаарх Итали улсын х?н амын/Италичуудын б?рэлдэх??н (2010.01.01)

Гарал	Х?ний тоо	Эзлэх хувь
Итали ?ндэстэн	56,118,099	92.47%
Румын	1,200,000	1.98%
Умард Африкийн	646,624	1.07%
Албани	466,684	0.77%
Хятад	188,352	0.28%
Украин	153,998	0.31%
Азийн (хятад бус)	499,013	0.83%
Латин Америкийн	324,917	0.54%
?мн?д Сахарын	285,169	0.47%
бусад	782,549	1.29%

Т?р засаг

Б?гд Найрамдах Итали Улсын одоогийн буюу 12 дахь Ер?нхийл?гч Сержо Матарело

Итали улс 1946 онд б?х нийтийн санал асуулгаар хаант засгаас татгалзсанаараа т?рийн байгууламжийн хувьд нэгдмэл, т?рийн хэлбрийн хувьд парламентийн эрх мэдэл давамгай б?гд найрамдах засаг б?хий улс болсон. Т?рийн тэрг??н буюу Ер?нхийл?гч нь з?вх?н нэг удаа, долоон жилээр парламентийн хоёр танхимын хамтын шийдвэрээр сонгогддог.

Италид одоо Парламент (Улсын хурал)-аа хувь тэнц??лэх (пропорциональ) аргаар сонгож байна (2005 онд сонгуулийн хуулиндаа нэмэлт ??рчл?лт оруулахаас ?мн? сонгуулийн холимог тогтолцоо буюу 630 т?л??л?гчдийн 1/4 пропорциональ, 3/4 мажоритар аргаар сонголтоо хийдэг байв). Сенатч нарыг ч м?н энэх?? аргаар сонгодог сонгуулийн тогтолцоотой б?г??д б?гд найрамдах улсын ер?нхийл?гч 5 сенатчийг томилох эрхтэй. Сенат (дээд), Т?л??л?гчдийн танхим (доод) нь эрх тэгш эрхтэй, тус тусын ??рэгтэй.

Сенатаа италиар албан ёсоор Senato della Repubblica, товчлоод Senato гэнэ. Албан нэр нь монголоор ?Б?гд найрамдах улсын сенат? гэж ?гчлэн орчуулагдах авч ?Улсын сенат?, ?Итали улсын сенат? гэвэл ойлгомжтой болно. Нэг ээлжийн сенатын б?рэн эрхийн хугацаа 5 жил, б?гд 315 сенатын гиш??н (италиар senatore) суухаар заншиж тогтсон. ??ний 309 нь Италийн 20 мужаас, 6 нь гадаадаас сонгогдоно. Одоогийн сенатчидаас 7 нь байнгын сенатч болж чадсан байдаг.

Италийн парламентийн Т?л??л?гчдийн танхимд 630 т?л??л?гч сууна. 618-ыг Итали улсын дотроос, 12-ыг гадаад улсад суугаа Италийн иргэд сонгох учиртай. Б?рэн эрхийн хугацаа нь 5 жил. Одоо баруун-т?в ?зэлт "Эрх ч?л??т ард т?мэн" нам бусдаасаа олон буюу 209 суудалтай. Сенатч х?н 40 нас, т?л??л?гчдийн танхимийн гиш??н 25-аас доошг?й настай байх ёстой.

Ер?нхийл?гч нэр товлож, Парламентын олонх итгэснээр Италийн Ер?нхий сайд буюу засгийн газрын тэрг??нээр нэг х?н сонгогддог. Энэ албан тушаалыг италиар "Presidente del Consiglio dei Ministri" гэх нь монголчилбол ?Сайд нарын з?вл?лийн дарга? гэдэгтэй яг таарна. Италийн засгийн газрын танхим буюу Сайд нарын з?вл?л 18 сайдтайгаас 6 нь эрхэлсэн яамг?й сайд байдаг. Итали улс нь улс т?рийн хувьд баруун Европын бусад улс орнуудтай харьцуулахад харьцангуй тогтворг?й б?г??д эхний эвслийг тэрг??лж байсан Альчиде Де Гаспери, м?н Карло Чиампи нарын засаглал хамгийн тогтвортой байсан. Одоогийн ер?нхий сайд нь 2011 онд томилогдсон Марио Монти б?г??д 2013 оны 2 сарын 25-нд болсон сонгуулийн ?р д?нгээр шинэ засгийн газар байгуулагдах ёстой.

Нутгийн хуваарь

Апули

Базиликата

Калабри

Сицили

Молизе

Кампани

Абруццо

Лацио муж

Умбри

Марке

Тоскана

Сардини

Эмилиа-Романья

Лигури

Пьемонт

Фриули-
-Венеци-Жули

Валле-
д’Аоста

Трентино-
Альто-Адиже

Венето

Ломбард муж

Адриатын тэнгис

Ионий тэнгис

Газрын дундад тэнгис

Тиррений тэнгис

Лигурийн тэнгис

Итали улс одоо орон нутгаа засч захирахдаа гурван т?вшинд, гурван з?йлийн нэгжээр хувааж байгаа.

Италиар том т?вшний нэгжийн з?йлийг нь regione (аймаг; Англи: region), дунд нэгжийг provincia (муж; англиар province), бага нэгжийг comune (сум буюу община; англиар municipality) гэж бичнэ. Х?н амын тоо, суурин т?вт онцлогийг нь ?звэл том нэгжийг нь монголоор ?муж?, дунд нэгжийг нь ?аймаг?, бага нэгжийг нь ?суурин? гэж (монголчлох албаг?й жижиг гэж ?звэл Парисын коммун гэдэг шиг ?коммун?) гэж з?йлчлэхэд буруудахаарг?й байна. Энэ ёсоор болбол Италийн нутаг дэвсгэр, х?н ард одоо цагт гурван шат дараалсан 20 муж, 110 аймаг, 8100 суурингийн дотор хуваагдан харьяалагдаж байна.

Газар нутгийн хэмжээгээр бусдаасаа хэт онцгойрох муж байхг?й. Харин х?н амын тоогоор Милан т?втэй Ломбард (Ломбардия) мужийнхан нь дараагийнхаа томоос 65%-аар олуулаа (9.6 саяуулаа) байдаг. Х?н амын нягтаараа Неаполь т?втэй Кампани муж хошуучилж, Ломбард, Лацио (т?в нь Ром), Лигури (т?в нь Генуя) мужууд удаална.

#	Аймгуудын нэр	италиас гадна ??р хэлтэй
1.	Абруцци (итал. Abruzzi)	—
2.	Валле-д’Аоста (итал. Valle d'Aosta, фран. Vallée d'Aoste)	франц
3.	Пулиа (эрт.-грек. ?πουλ?α; итал.Puglia)	—
4.	Басиликата (итал. Basilicata)	—
5.	Калабриа (итал. Calabria, сиц. Calabbria, Calavria, латин. Brut(t)ium, Calabria)	—
6.	Кампаниа (итали. неап. Campania)	—
7.	Эмилиа-Романья (итал. Emilia-Romagna)	—
8.	Фриули-Венеция-Жулиа (итали. Friuli-Venezia Giulia, фриул. Fri?l-Vignesie Julie, словени. Furlanija-Julijska krajina, герман. Friaul Julisch Venetien)	фриуль, словени, герман
9.	Лацио (итали. Lazio, лат. Latium)	—
10.	Лигуриа (итали. Liguria)	—
11.	Ломбард (итали. Lombardia)	—
12.	Марке (итали. Marche)	—
13.	Молизе (итали. Molise, неап. Mulise)	—
14.	Пьемонте (итали. Piemonte, франц. Piémont)	—
15.	Сарденна (итали. Sardegna [sar?de??a], сард. Sardigna [sar'dinja])	—
16.	Сицили (итали, сиц. Sicilia [si?t?i?lja])	—
17.	Трентино-Альто-Адиже (итали. Trentino-Alto Adige/Südtirol, герман. Trentino-Südtirol, ладин. Trentin-Südtirol)	герман, ладин хэл
18.	Тоскана (итали. Toscana, лат. T(h)uscia, лат. Etruria, Тирренциа = Τυρρην?α)	—
19.	Умбриа (итали. Umbria)	—
20.	Венето (итали. Veneto [?v??neto], венец. Vèneto [?v?neto])	—

Хамгийн дээд нэгж болох 20 мужаа байршлаар нь багцлаад статистикийн (тоо б?ртгэлийн) нэгтгэлийн хэрэгцээгээр ?рн?-умард, дорно-умард, т?в, ?мн?д, арлын хэмээх 5 б?с болгодог. М?н соёл, т??хэнд бичигдэж хэлэгдэж ялгаж ирснээр нь умар, ?мн? гэж таллан хуваах эртний уламжлал бий. Энэх?? мужаас том хоёр хуваарь нь эд?гээ ?д?р тутмын засаг захиргааны эрх, ??рэгг?й ч гэсэн чухал юм.

Италийн томоохон хотууд /комун/, х?н амын тоо

1. Ром- 2,869,461
2. Милан-1,324,169
3. Неаполь-989,111
4. Турин-902,1375
5. Палермо-678,492
6. Генуя-596,9587
7. Болонья-384,202 Флоренц- 377,207
8. Бари-322,751
9. Катаниа-315,576
10. Венец-264,534
11. Верона-259,966
12. Мессина-241,997
13. Падуа-209,678
14. Триест-204,849
15. Таранто- 203,257
16. Брешиа-193,599
17. Прато-191,268
18. Парма-187,938
19. Режо-ди-Калабрия-184,937

Цахим холбоос

•  Commons: Итали – Викимедиа дуу д?рсний сан
• Монгол-Италийн Боловсрол Соёл Судлалын Т?в